با سنگ کلیه بیشتر آشنا شوید

سنگ کلیه چیست؟

کلیه کار تصفیه خون و جذب ناخالصیهای موجود در آن را بر عهده دارد، و تمامی این ناخالصیها را در قالب ادرار از بدن دفع مینماید. گاهی اوقات نمک و دیگر مواد معدنی موجود در ادرار به یکدیگر میپیوندند و تشکیل سنگ کلیه میدهند. سنک کلیه میتواند اندازه ای برابر یک دانه ی شکر و یا یک توپ پینگ پنگ داشته باشد. تا زمانی که سنگ کلیه منجر به مسدود شدن مجاری نشود، فرد به سختی به وجود آن پی میبرد. اگر سنگ کلیه حرکت کند و وارد مجاری ورودی به مثانه شود درد غیر قابل تحملی را بوجود میآورد که عمدتا فرد را راهی بیمارستان میکند.

علائم سنگ کلیه

هنگامی که سنگ کلیه شروع به حرکت در مجاری ادراری میکند اتفاقهای زیر رخ میدهد:

فرد در کمر، شکم، لگن و کشاله ی ران احساس درد شدید میکند
ادرارهای مکرر و دردناک دارد
در ادرار فرد خون مشاهده میشود
فرد دچار تهوع و استفراغ میشود

سنگ کلیه های کوچک ممکن است بدون هیچ علامتی به راحتی دفع شوند.

سنگ کلیه یا بیماری های دیگر؟

اگر در نواحی شکم و کمر به طور ناگهانی دچار درد بسیار شدیدی شدید، بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه نموده و تحت مراقبت قرار بگیرید. دردهای شکمی میتوانند نشان دهنده ی اختلالات دیگری نیز باشند که از جمله ی آنها میتوان به آپاندیس و بارداری خارج از رحم اشاره نمود. ادرار دردناک نیز از جمله علائم بیماری عفونت ادراری و STD میباشد.

روش تشخیص سنگ کلیه

سنگهای کلیه قبل از اینکه درد ایجاد کنند به ندرت تشخیص داده میشوند. معمولا درد ناشی از سنگ کلیه آنقدر زیاد است که بیمار را روانه ی بیمارستان میکند. در بیمارستان نیز با انجام چند آزمایش به سرعت مشخص میشود که عامل درد، سنگ کلیه میباشد. از جمله ی این آزمایشات میتواند به سی تی اسکن، پرتو اشعه ایکس، اشعه فرا صوت و آزمایش ادرار اشاره نمود. همچنین میتوان با انجام آنالیز خون میزان مواد معدنی موجود در آن را بررسی نمود و به این طریق عامل بوجود آورنده ی سنگ کلیه را شناسایی کرد.

مراقبتهای خانگی برای سنگ کلیه

اگر سنگ کلیه کوچک باشد، پزشک برای شما مسکن تجویز میکند و از شما میخواهد اندکی صبور باشید تا سنگ کلیه مسیر مجاری ادراری را طی کند و از بدنتان خارج شود. در طول این مدت پزشک به شما توصیه خواهد کرد که مایعات فراوانی بنوشید تا ادرارتان صاف شود. معمولا 8 تا 10 لیوان آب در روز میتواند کافی باشد.

سنگ کلیه ی کوچک، چقدر کوچک است؟

هرچه سنگ کلیه کوچکتر باشد، احتمال دفع خود به خودی آن بیشتر میشود. اگر سنگ کلیه از میلیمتر کوچکتر باشد، به احتمال 90% به صورت خود به خودی دفع خواهد شد. اگر اندازه ی سنگ بین 5 تا 10 میلیمتر باشد، شانس دفع خود به خودی سنگ کلیه 50% میشود. اگر سنگ آنقدر بزرگ باشد که نتواند بدون مداخله از مجاری ادراری خارج شود، درمانهای مختلفی برای این کار وجود دارد.

روش درمانی : با استفاده از دارو

داروهایی وجود دارد که با تجویز پزشک میتوان آنها را تهیه نمود و با استفاده از آنها میتوان به فرآیند دفع سنگ کلیه کمک کرد. داروهایی که با عنوان مسدود کننده های آلفا (alpha-blockers) شناخته میشوند، دیواره های مجاری ادراری را نرم تر مینمایند. هرچه مسیر عبور سنگ گشادتر باشد، سنگ راحت تر میتواند از آن عبور کند. عوارض جانبی این داروها مختصر است و معمولا در سردرد و سرگیجه خلاصه میشود. داروهای دیگری نیز وجود دارد که میتواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری نماید.

روش درمانی : با استفاده از امواج

رایج ترین روش درمان پزشکی برای سنگ کلیه خرد کردن سنگ کلیه با استفاده از امواج میباشد. در این روش فرکانس تشدید سنگ موجود در کلیه شناسایی میشود و با تاباندن امواجی با همان فرکانس سنگ شروع به ارتعاش مینماید و خرد میشود. سپس تکه های کوچک با عبور از مجاری ادراری از بدن دفع میشوند. از جمله عوارض جانبی این روش میتوان به خونریزی، کبودی و دردهای پس از عمل اشاره نمود.

روش درمانی : اوروتروسکوپی (Ureteroscopy)

هنگامی که سنگ خارج از کلیه و در مجاری ادراری نزدیک مثانه تشکیل شده باشد، رایج ترین روش درمان استفاده از اوروتروسکوپی میباشد. در این روش یک لوله ی نازک از طریق مجاری ادراری به محل تشکیل سنگ فرستاده میشود. پس از آن جراح سنگ را به تکه های کوچکتر خرد میکند و بخشهای کوچک شده سنگ را از طریق لوله خارج مینماید. در این روش هیچ گونه بریدگی در بدن ایجاد نمی شود. برای خرد کردن سنگهای با ابعاد بزرگ ممکن است به روشهای جراحی نیاز باشد.

آنالیز سنگ کلیه

هنگامی که سنگ کلیه دفع میشود، معمولا پزشک بررسی میکند که سنگ از چه اجزایی تشکیل شده است. در حدود 80% از سنگهای کلیه بر پایه ی کلسیم میباشد. دیگر سنگها از اسید اوریک، استراویت، یا سیستین تشکیل شده اند. یک آنالیز شیمیایی مشخص مینماید که سنگ کلیه ی شما از چه موادی تشکیل شده است. هنگامی که عامل تشکیل دهنده ی سنگ کلیه خود را شناسایی نمودید، میتوانید از تشکیل سنگ کلیه ی جدید در آینده جلوگیری نمایید.

چه چیزی موجب تشکیل سنگ کلیه میشود؟

سنگ کلیه زمانی تشکیل میشود که تعادل بین آب، نمک و موارد معدنی موجود در ادرار از بین برود. عدم تعادل به شکل های مختلف، موجب تشکیل سنگ کلیه های متفاوتی میشوند. عوامل متعددی وجود دارد که میتواند موجب بر هم زدن تعادل در ادرار شود که از جمله ی آنها میتوان به داروهای مصرفی و رژیم غذایی اشاره نمود.

برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه باید چه فاکتورهایی را کنترل نمود؟

نوشیدن آب کم، اصلی ترین دلیل تشکیل سنگ کلیه در افراد میباشد. همچنین رژیم غذایی نقش پر رنگی در بروز این بیماری ایفا مینماید. در برخی از افراد مصرف زیاد پروتئین، نمک و مواد با اکسالات بالا مانند شکلات یا سبزیجات سبز پر رنگ، میتواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. علاوه بر اینها اضافه وزن و مصرف برخی داروها میتواند خطر ابتلا به این بیماری را بالاتر ببرد.

فاکتورهایی که در سنگ کلیه از کنترل شما خارج هستند

مردان سفید پوست در مقایسه با دیگران، در سنین بعد از 40 سالگی، بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند. خطر ابتلا به سنگ کلیه در زنان در سنین بعد از 50 سالگی افزایش مییابد. مصرف برخی داروها ( مانند داروهای فشار خون، نقرس و عفونتهای دستگاه ادراری) نیز میتواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد اما با این وجود درمان و یا کنترل این بیماریها میتواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری نماید.

سربازها بیش از دیگران در خطر ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند

سنگ کلیه یکی از مهمترین مشکلات سربازانی است که در مناطق بیابانی خدمت میکنند. پزشکان عقیده دارند که کم آبی بدن اصلی ترین عامل تشکیل سنگ کلیه در سربازان میباشد. هوای گرم، استفاده از لباس محافظ و نوشیدن کم آب سربازان را مستعد ابتلا به سنگ کلیه مینماید. این عوامل میتواند موجب شود که آب بدن کاهش پیدا کند و درصد املاح موجود در ادرار بیشتر شود. در نتیجه احتمال تشکیل سنگ کلیه در این حالت بیشتر خواهد شد.

چگونه میتوان از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری نمود؟

اگر سنگ کلیه شما از جنس کلسیم است، پزشک ممکن است استفاده از نمک و محصولات سدیومی را برای شما ممنوع کند. همچنین به شما توصیه میشود که کمتر از مواد غذایی با میزان اکسالات بالا (مانند شکلات، قهوه، چای، سیب زمینی، پرتقال و … ) استفاده کنید. بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه جدید نوشیدن مقدار زیادی آب میباشد.

نکاتی در مورد مصرف کلسیم

اگرچه بیشتر سنگ کلیه ها از جنس کلسیم است، اما شما هرگز نباید مصرف غذاهای سرشار از کلسیم را متوقف نمایید. در حقیقت، مصرف مقدار معینی از لبنیات و دیگر غذاهای سرشار از کلسیم میتواند خطر تشکیل سنگ کلیه های جدید را کاهش دهد. این موضوع در مورد مکملهای کلسیم صادق نیست. لازم به ذکر است که مکملهای کلسیم در برخی افراد میتوانند عامل اصلی تشکیل سنگ کلیه باشند. بنابراین اگر به سنگ کلیه دچار شده اید، بهتر است در مورد مصرف کلسیم با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.